Eind 1998 werkte ik samen met Wannes Van de Velde en Danny Keuppens aan de theatervoorstelling De Reis naar Dux. Wannes had de eerste aanzet geschreven voor een toneelstuk voor twee acteurs en een aantal marionetten.

Voor de repetities kregen we gastvrij onderdak op het kasteeldomein van graaf Boudewijn de Bousies Borluut in Hansbeke. In de winter van dat jaar beleefden we daar onvergetelijke uren. Naast het noodzakelijk repeteren aan de tekst en het leren omgaan met de grote stangpoppen die Wannes had meegebracht van zijn poppentheater Water en Wijn, hielden we voornamelijk lange gesprekken over wat ons bezighield en wat we wilden vertellen. Vandaar dat we langzamerhand van de oorspronkelijke tekst begonnen af te wijken en meer en meer plaats maakten voor de improvisaties die we elkaar spelenderwijs vertelden. Daarbij ging het meestal over onze vaders. Mijn vader een herenkapper, Wannes’ vader een metaalarbeider.

Ook hadden we het niet zelden over eerste indrukken die zo sterk waren dat we ze nu nog herinneren. Zo vertelde Wannes in het stuk: “Ik was een heel blond manneke, ne witte… ik had een witte kalot. Soms kon het gebeuren dat ik ineens een hand op mijn haar voelde wegen. Ik zat dikwijls op de dorpel naar ’t leven in de straat te zien en dan opkeek, pal in een zwart gezicht met witte tanden, een brede glimlach. Zo’n man, een zwarte matroos die mijn haar wou aanraken, waarschijnlijk omdat hem dat aantrok, vertederde. Misschien was ik voor hem efkens een fetisj, ne geest of een bericht van over het graf. Wit, wit dat voor die mensen met de dood te maken heeft, met de geesten van hun voorouders. Ze leven met hun voorouders. Ze maken ze ook, in hout.

Voorouderbeeldjes die ze voor hun hut in de grond steken als bescherming tegen boze invloeden. En een van die mannen, die mijn haar aanraakte, heeft me eens zo’n voorvader van hem geschonken. Ik stel me voor dat hij, toen hij weg moest uit zijn dorp, gaan varen voor den Belsj, terwijl hij zijn spullen aan het inpakken was, zijn geliefde voorvader daar zag staan en hem mee heeft genomen, als bescherming op zijn verre reizen. En dan in Antwerpen, ziet hij ineens dat manneke met die witte kop en denkt: daar is hij, mijn voorvader, hij leeft in die witte haren. En hij heeft ze aangeraakt en mij dit beeldje gegeven…”

In dit fragment zien we hoe treffend Wannes verbanden kon leggen tussen verschillende culturen en tussen verschillende disciplines. Het werken aan De reis naar Dux was dan ook een voorrecht dat ik na al die jaren nog steeds meedraag en intens koester. Ik lees vaak ook opnieuw de correspondentie die we gedurende jaren hebben gevoerd. Zoals deze brief (een fragment):

Na meer dan een jaar afzondering in meer dan één betekenis, acht ik de tijd rijp om uit mijn, deels gedwongen, deels vrijwillig, isolement te reden en hoe kan ik dat beter doen dan met een brief aan u. Ge zult begrijpen dat ik heel wat te vertellen heb. Een arsenaal van nooit- of heel zuinig- uitgesproken gedachten heb opgespaard. Niet opgekropt, verre van, het lijkt me veeleer dat ik ze bewust heb gekoesterd, om er later (nu dus) des te meer mee te kunnen doen. Want dat ik er iets mee wil doen, staat vast. Tijdens mijn ziekte heb ik zoveel nieuwe aspecten van mezelf, mijn innerlijk wezen, ontdekt, dat ik ze nog bijlange na niet allemaal kan overschouwen. Ook al omdat ze een vluchtige, schimmige aard hebben. Maw: het raadsel, waar wij toch zo gaarne mee fikfakken, is nog verdiept. Het is tegelijkertijd intrigerender én onaanraakbaarder geworden, iets als een ver, maar heel warm en misschien wel vervulbaar verlangen! Dat een zekere vervulling vindt in mijn schrijfactiviteiten. Ik ben met twee schrijfsels onderweg: de vertaling van Amparo’s gedichten, die haar voltooiing nadert en een tekst rond momenten of stadia van mijn ziekte, waarvan de voorlopige titel “Beschouwelijk dagboek” luidt. Een bijzonder stimulerend gevoel, jawel! En het wordt nog straffer! Vanaf de 1ste mei ben ik gepensioneerd! (Onze gepensioneerden treden aan, tatatataa!) Ik zal van dan af aan alleen nog vrij scheppend ageren. Dat klinkt goed, vindt ge niet? Musiceren zal ik ook nog, maar heel selectief en de préférenrance à l’ombre de la culture, die hier sowieso door de mandarijnen gerecupereerd en grondig verneukt is. Ik bedoel natuurlijk de officiële sector, want dat België een goed broeinest is voor werkelijk authentieke, opwindende creativiteit, daar blijf ik in geloven. Wij hebben nog steeds en wellicht meer en meer een duidelijke taak te vervullen, Bob. Een opdracht die er misschien voor alles in bestaat een stuk waardigheid te redden. Ge ziet het: ik ben nog steeds niet bang voor grote woorden. Ik beloof u dat het nog erger zal worden. (…) Hoe harder en meedogenlozer onze wereld wordt, hoe minder ik, op mijn vierkante meter, te verliezen heb. Ook dat heeft mijn ziekte me beter doen begrijpen. Of dacht ge dat ik voor niets tegen de vlakte ben gegaan? Tot gauw Wim

Woorden die vandaag lijken geschreven te zijn…

Bob De Moor